Có một người đàn ông dám thách thức cả ngành tài chính, chống lại những gã khổng lồ trên phố Wall, và làm thay đổi hoàn toàn cách hàng triệu người đầu tư. Đó chính là John Bogle – người sáng lập Vanguard, cha đẻ của quỹ chỉ số, và là người đã giúp các nhà đầu tư nhỏ lẻ có cơ hội chiến thắng trong một cuộc chơi vốn bị chi phối bởi các tay chơi lớn.
John Bogle – Thời thiếu niên và học vấn
John Bogle sinh năm 1929 trong một gia đình trung lưu khá giả. Nhưng chỉ vài tháng sau khi ông chào đời, thị trường chứng khoán Mỹ sụp đổ, cha ông mất việc, và toàn bộ tài sản gia đình tan thành mây khói. Lớn lên trong hoàn cảnh khó khăn, Bogle sớm hình thành đạo đức làm việc đáng ngưỡng mộ và thói quen tiết kiệm.
Với quyết tâm cao độ, Bogle tốt nghiệp Học viện Blair với vị trí thủ khoa và giành được học bổng toàn phần vào Đại học Princeton. Tại đây, ông viết luận văn tốt nghiệp về một chủ đề mà ít ai quan tâm: “Công ty đầu tư mở” hay “quỹ tương hỗ”. Luận văn xuất sắc này đã thu hút sự chú ý của Walter Morgan, người sáng lập quỹ Wellington – một trong những quỹ tương hỗ lớn nhất nước Mỹ thời bấy giờ.
Bước vào ngành tài chính
Walter Morgan ngay lập tức nhận ra tài năng của Bogle và thuê ông làm trợ lý điều hành tại Wellington. Tại đây, Bogle học được triết lý đầu tư cân bằng – kết hợp cổ phiếu và trái phiếu theo tỷ lệ hợp lý để giảm biến động danh mục.
Khi phong cách đầu tư cân bằng của Wellington bắt đầu mất dần sự ưa chuộng do khẩu vị rủi ro của nhà đầu tư tăng lên, Bogle đã đề xuất thành lập quỹ Wellington Equity Fund – một quỹ chỉ đầu tư vào cổ phiếu. Thành công của quỹ này đã giúp Bogle trở thành CEO của Wellington ở tuổi 35.
Sai lầm định mệnh và sự phản bội
Đầu những năm 1960, khi thị trường tăng nóng, quỹ Wellington của Bogle bắt đầu bị coi là quá bảo thủ và nhàm chán. Để cứu công ty, Bogle quyết định sáp nhập với Ivest – một quỹ tương hỗ nhỏ ở Boston có hiệu suất đầu tư ấn tượng.
Trong thương vụ này, Bogle đã phạm sai lầm khi trao cho các đối tác Ivest 40% quyền kiểm soát công ty. Khi thị trường sụt giảm vào năm 1973, Wellington gặp khó khăn, và các đối tác từ Ivest đã lợi dụng quyền lực của mình để sa thải Bogle khỏi vị trí CEO. Ông chỉ còn giữ vị trí chủ tịch quỹ – một vai trò mang tính hình thức.
Sự tái sinh: Thành lập Vanguard
Mặc dù bị đẩy vào thế yếu, Bogle không chịu khuất phục. Ông tận dụng vị trí chủ tịch quỹ để thực hiện một bước đi táo bạo: thành lập Vanguard – một tổ chức quản lý quỹ hoàn toàn mới với cấu trúc độc đáo.
Khác với các quỹ tương hỗ khác thường thuê công ty quản lý bên ngoài, Bogle quyết định “nội bộ hóa” các chức năng hành chính, giúp quỹ tiết kiệm hàng triệu đô la chi phí. Ông gọi triết lý này là “tương hỗ hóa” – điều hành quỹ vì lợi ích của nhà đầu tư chứ không phải vì lợi nhuận của nhà quản lý.
Cuộc cách mạng quỹ chỉ số
Bogle nhận ra rằng hầu hết các quỹ quản lý chủ động không thể đánh bại thị trường trong dài hạn. Từ đó, ông có một ý tưởng đột phá: thành lập quỹ chỉ số – quỹ đầu tư đơn giản chỉ sao chép hiệu suất của toàn bộ thị trường với chi phí cực thấp.
Năm 1976, Bogle cho ra mắt quỹ chỉ số đầu tiên trên thế giới. Ban đầu, ý tưởng này bị giới tài chính chế nhạo, gọi là “sự điên rồ của Bogle”. Nhưng theo thời gian, quỹ chỉ số của Vanguard đã chứng minh giá trị của mình bằng hiệu suất ổn định và chi phí thấp.
Cuộc đấu với Fidelity (Peter Lynch)
Đến giữa những năm 1980, Vanguard đã trở thành công ty quỹ tương hỗ lớn thứ hai trong ngành, chỉ sau Fidelity – đối thủ cạnh tranh lớn nhất của họ. Fidelity, dưới sự lãnh đạo của Ned Johnson, đã cố gắng đánh bại Vanguard bằng cách đưa ra những quỹ đầu tư chủ động với hiệu suất cao.
Tuy nhiên, Bogle kiên nhẫn chờ đợi “gã khổng lồ” Fidelity tự vấp ngã. Ông tin vào quy luật “hồi quy về mức trung bình” – theo thời gian, hầu hết các quỹ quản lý chủ động sẽ hoạt động kém hiệu quả. Và quả thật, dự đoán của ông đã thành sự thật khi nhiều quỹ của Fidelity gặp khó khăn vào giữa những năm 1990.
Di sản và tầm ảnh hưởng
Năm 1995, ở tuổi 66, Bogle chuyển giao vị trí CEO cho Jack Brennan nhưng vẫn giữ vai trò chủ tịch. Tuy nhiên, Brennan muốn tạo dấu ấn cá nhân và đi ngược lại nhiều nguyên tắc của Bogle, đặc biệt là việc đẩy mạnh đầu tư vào thị trường ETF (quỹ giao dịch hoán đổi) – một hình thức đầu tư mà Bogle hoài nghi.
Mặc dù về sau Bogle bị buộc phải rời khỏi Vanguard, di sản của ông vẫn sống mãi. Đến năm 2019, Vanguard đã quản lý tổng tài sản lên tới gần 5.000 tỷ đô la, và ngày nay con số đó đã vượt qua 8.000 tỷ đô la.
John Bogle qua đời vào năm 2019 ở tuổi 89, để lại một di sản to lớn. Warren Buffett từng nói: “Jack Bogle có lẽ đã làm được nhiều điều tốt đẹp cho nhà đầu tư Mỹ hơn bất kỳ người đàn ông nào khác trên đất nước này.”
Bài học từ cuộc đời John Bogle
- Kiên trì trước nghịch cảnh: Từ một cậu bé lớn lên trong đại khủng hoảng đến người sáng lập đế chế tài chính, Bogle không bao giờ bỏ cuộc.
- Đặt lợi ích khách hàng lên hàng đầu: Triết lý “tương hỗ hóa” của Bogle đặt lợi ích của nhà đầu tư lên trên hết.
- Đơn giản là sức mạnh: Quỹ chỉ số – ý tưởng đơn giản nhưng mang tính cách mạng – đã thay đổi hoàn toàn ngành đầu tư.
- Tầm nhìn dài hạn: Bogle luôn nhấn mạnh tầm quan trọng của đầu tư dài hạn và tránh xa đầu cơ ngắn hạn.
- Chi phí là yếu tố quan trọng: Ông hiểu rằng giảm chi phí là cách chắc chắn nhất để cải thiện lợi nhuận đầu tư.
Ngày nay, hàng triệu nhà đầu tư trên toàn thế giới đang hưởng lợi từ những ý tưởng đột phá của John Bogle. Ông đã thực sự dân chủ hóa ngành đầu tư, mang lại cơ hội cho mọi người, không chỉ giới tinh hoa tài chính.
Bài viết liên quan: